De derde maand van de Russische invasie, die begon in de nacht van 23 op 24 februari, loopt ten einde. 26 februari wordt beschouwd als het begin van de massale toevloed van vluchtelingen naar Warschau. Sinds die dag wonen wij Warschauers niet meer in dezelfde stad. Door de Oekraïense tragedie heeft het plotseling een groter bevolkingsaantal en een groter internationaal belang gekregen. In drie maanden tijd nam de bevolking met vijftien procent toe, tot meer dan twee miljoen, en de stad zelf werd plotseling een trefpunt voor vergaderingen, conferenties en congressen die over de hele wereld op de voet worden gevolgd. Hoofden van humanitaire organisaties, politici, diplomaten, vertegenwoordigers van regeringen, waaronder eerste ministers en presidenten, kwamen naar Warschau. De stad werd een "overstapplaats" voor belangrijke persoonlijkheden die verder gingen naar Kiev. De Amerikaanse president kwam vanuit Brussel naar Polen voor een tweedaags bezoek (er is een kort verslag van de avondlanding van Air Force One). In Warschau, waar hij op de tweede dag, op 26 maart, was, hield hij een toespraak voor het publiek op de binnenplaats van het Koninklijk Kasteel, die onmiddellijk als historisch werd bejubeld. Want het omvatte een spontaan klinkende zin, later geanalyseerd en afgezwakt door het Witte Huis. Hij verwees naar de president van de Russische Federatie: "... deze man kan niet aan de macht blijven".
We zijn nog steeds de dagen aan het tellen. Vandaag, de zeventiende mei, is het de drieëntachtigste dag van de Russische invasie ("Rusland is geen land meer, het is maar een naam" flitste ergens op het internet). Eergisteravond, de vijftiende, vond de grootste raketaanval ooit plaats in de regio Lviv, ten westen van de stad, dicht bij de Poolse grens. De twee Poolse beroepsgemeenschappen van museologen en antiquairs zijn nog steeds bezorgd over het lot van Lviv. De helft van alle Oekraïense historische monumenten bevindt zich in deze stad, en de Oude Stad van Lviv, die in 1998 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO is geplaatst, is het grootste complex van Poolse historische architectuur; sinds 1999 wordt er gewerkt aan de instandhouding ervan.
Begin maart werd in Warschau het Comité voor bijstand aan musea van Oekraïne opgericht, waarin vertegenwoordigers van vijftig Poolse musea zitting hebben. Maar op dat moment kon men zich nog geen voorstelling maken van de omvang van de invasie in Oekraïne - tienduizenden burgerslachtoffers, een uittocht van zes miljoen mensen, de gigantische omvang van de schade.
Verwacht werd dat vlak voor de invasie één miljoen vluchtelingen in Polen zouden aankomen, maar dit cijfer werd binnen een week overschreden. Het begin van hun massale toevloed naar Warschau wordt geacht 26 februari te zijn. Op 10 maart hadden Warschau en de omliggende gemeenten tweehonderdduizend vluchtelingen opgenomen. “We accepteren nog steeds iedereen die zich aanmeldt," aldus burgemeester Rafał Trzaskowski van Warschau. Hij gaf echter toe dat het een enorme last voor de stad was.
Het aantal Oekraïense vluchtelingen in Warschau wordt reeds permanent geschat op tweehonderdduizend; een aantal van hen vertrekt naar andere landen, een aantal keert terug naar Oekraïne, maar er komen voortdurend nieuwe bij, hoofdzakelijk uit het zuidoosten van Oekraïne in verband met het nieuwe Russische offensief. Zo controleerde de grenswacht op 13 mei meer dan 21 000 mensen aan controleposten op weg van Oekraïne naar Polen, en op 15 mei - ongeveer 20 000.
Zijn er groepen mensen die de oorlog ontvluchten te onderscheiden op grond van hun opleiding of welvaartsniveau? Nee. Iedereen is op de vlucht voor de oorlog. Degenen die nu komen, verkeren - zoals Rafał Trzaskowski benadrukte - in een steeds slechtere lichamelijke en geestelijke conditie. Tot dusver hebben de stadsautoriteiten geen ervaring met het omgaan met grote vluchtelingenstromen en waren zij er ook niet op voorbereid. Aanvankelijk moet er dus sprake zijn geweest
Aanvankelijk waren er logistieke, administratieve en humanitaire problemen. De onmiddellijke en spontane hulp van vrijwilligers aan de vluchtelingen getuigde van hun grote burgerzin, maar deze werd niet voldoende gesteund en gecoördineerd door de instellingen; chaos dreigde. Begin maart werd de situatie op twee plaatsen kritiek - op het station Warszawa Centralna en in Torwar, waar de Mazovische gouverneur 500 logiesplaatsen (veldbedden) aanbood in een sport- en amusementshal, zonder rekening te houden met het gebrek aan infrastructuur. Een belangrijke stap van het stadsbestuur ter ontlasting van de districtsbureaus was de opening van een centraal registratiepunt voor vluchtelingen in het Nationale Stadion op 19 maart. Hoe belangrijk dit stadion - dat toen nieuw was - tien jaar geleden was toen Polen en Oekraïne gastland waren voor UEFA Euro 2012. De openingswedstrijd vond plaats in Warschau, de eindwedstrijd in Kiev.
Inzamelingen in natura gaan door in elk district. Maar hun aard is aan het veranderen. De eerste plaats wordt nu gegeven aan medische benodigdheden voor de Oekraïense leger, dus, bijvoorbeeld, alle soorten verband, spuiten, katheters, infuus... van andere materialen, b.v. camouflagekleding, werkhandschoenen, hoofdlampen, zwarte folie voor het afplakken van ramen....
Deze week heb ik in mijn district Żoliborz twee zogenaamde "hulpposten" bezocht, die worden beheerd door het districtskantoor. Ik zal echter beginnen met een ander, particulier gemaakt, dat ik bij toeval tegenkwam. Een kartonnen doos in de etalage van een stoffeerderij informeerde over een inzameling voor het leger. Zij beschikken over een netwerk van particuliere contacten, verzamelen de giften naar gelang van de vraag uit Oekraïne en vervoeren deze in hun eigen auto's naar de grensovergangen, vanwaar zij worden opgehaald. Tot zover de laconiek gegeven informatie.
Het plaatselijke centrum van Żoliborz beheert ook officieel de inzameling voor het leger. Zij heeft reeds zestien bussen met levensmiddelen, medische en sanitaire artikelen gestuurd (alles is afkomstig van particulieren). Het vervoer dat met andere districten is overeengekomen, wordt verzorgd door het gemeenschappelijk konvooi van Warschau dat, dit is belangrijk - ver, ver over de rivier gaat, over de Dnjepr. De namen worden genoemd: Kiev, Kharkov, Zhytomyr, Zaporozhye. De transporten zijn bestemd voor ziekenhuizen, ook veldhospitalen, waarvan er steeds meer komen, en brandweerkorpsen. Een ander centrum in Żoliborz - MAL, dat is Miejsce Aktywności Lokalnej (Plaatselijke Activiteiten Plaats) - steunt vluchtelingen die waarschijnlijk langer in Warschau zullen blijven. Zo organiseren zij Poolse taalcursussen voor kinderen, volwassenen en senioren op drie niveaus, en op zaterdag is er een Pools Café. Een aan MAL verbonden vrijwilliger wil echter herinneren aan de gigantische taak van de eerste dagen die aan de stadsvrijwilligers werd opgelegd. Ze maakten duizend sandwiches per dag klaar voor de vluchtelingen op de treinstations. Ze voelden een emotionele opwelling. De vrijwilligersmoeheid kwam omdat zij moest komen; het huidige moment is om de organisatiestructuur voor de hulp aan de vluchtelingen te versterken. Er wordt gezocht naar specialisten in medische, psychologische, juridische zorg, vertalers.
Ik woon nu in een stad waar elke tiende persoon zijn toevlucht heeft gezocht uit de hel van de oorlog. Is dit op de een of andere manier dagelijks zichtbaar in een straat in Warschau, of zijn de vluchtelingen "opgegaan in de stad"? Het varieert. Als ik kijk naar kinderen van een paar jaar oud, en dat waren er veel die met hun moeders naar Warschau kwamen, ongeveer honderdduizend, dan zie ik een verschil in hun gedrag. Zij zijn niet spontaan op een kinderlijke manier, maar moe, ingetogen, zelfs apathisch. Oorlogskinderen[].